Rosyjska kontrofensywa pod Moskwą
Bitwa 30 IX 1941 — styczeń 1942, stoczona w czasie wojny - niemiecko-radzieckiej 1941—45. Niemieckie Naczelne Dowództwo, przywiązując dużą wagę do zdobycia Moskwy po zakończeniu operacji smoleńskiej skoncentrowało w końcu września 1941 na kierunku moskiewskim najsilniejsze zgrupowanie swych wojsk — Grupę Armii „Środek" (dca feldmarszałek. F. von Bock; łącznie ok. 77 dywizji, w tym 14 pańć. i 8 zmot.). Łącznie ok. l min ludzi, 1700 czołgów, 19450 dział i moździerzy. Wojska te stanowiły 38% dywizji piech. i 54% dywizji panc. i zmech. sił niemieckich działających na froncie radz.-niem. Natarcie Grupy Armii „Środek" wspierała 2 flota powietrzna licząca 950 samolotów. Nieieckie. zgrupowania uderzeniowe znajdowały się na pn. i pd. od Smoleńska (siły główne 9 i 4 Armia oraz 3 i 4 grupa panc.) oraz na pd. i pn. od Briańska (2 Armia i 2 grupa panc., od 6 X przemianowana na 2 Armię Panc.). Wojska niemieckie z rej. Smoleńska zamierzały przełamać obronę wojsk radz. na pn. i pd. od Smoleńska, okrążyć je w rej. Wiaźmy i nacierając lewym skrzydłem na Kalinin, Rybińsk i Rosławl oskrzydlić Moskwę od pn., z rej. Briańska natomiast — okrążyć i zniszczyć briańskie zgrupowanie wojsk radz., następnie nacierać na Orzeł, Tułę, oskrzydlając Moskwę od pd. Do obrony kierunku moskiewskiego dowództwo radz. przeznaczyło siły Frontów: Zachodniego (dca gen. I. Koniew), który siłami 22, 29, 30, 19, 16 i 20 Armii bronił się na rubieży jez. Seliger, Jelnia; Odwodowego (dca marsz. S. Budionny), który swymi głównymi siłami (31, 32, 33 i 49 Armii) zajmował obronę za Frontem Zach., na rubieży Ostaszków, Sieliżarowo, Olenino, Spas-Diemiensk, Kirów; Briańskiego (dca gen. A. Jeriomienko), który siłami 50, 3 i 13 Armii oraz grupy oper. gen. A. Jermakowa bronił się na wsch. brzegu Desny, od Frołowki do Putiwla. Wojska radz. rozbudowały obronę na głębokość ok. 250 km, wokół Moskwy przygotowane zostały 2 pasy obronne o głęb. 20—30 km, nie zdążono zbudować jednak trwałych umocnień inżynieryjnych. Wojska I rzutu uszykowane były linearnie; odwody były słabe. Niekorzystnie ugrupowany był II rzut — w trzech nie powiązanych grupach.
30 IX niem.2 Armia Panc. uderzyła na lewe skrzydło Frontu Briańskiego, odcinając 13 Armię radz. od grupy Jermakowa, a 2 X przeszły do natarcia główne siły nieprzyjaciela w pasie działania Frontu Zach. i Odwodowego. Wojska radz., nie mogąc powstrzymać uderzenia przeważających sił niemieckich, zmuszone były wycofywać się na wsch. Najbardziej zacięte walki toczyły się w rej. Rżewa, Wiaźmy i Briańska. Niemieckie dywizje panc. i zmot. parły tu w kierunku Moskwy, Kalinina i Orła. 10 X doszło do walk pod Możajskiem i Małojarosławcem. Tego dnia nastąpiło połączenie Frontu Zach. i Odwodowego w jeden Front Zach., którego dowódcą został gen. G. Żuków, jednocześnie utworzono nowy Moskiewski Front Odwodowy (dca gen. P. Artiemjew), natomiast 17 X z jego składu wydzielono Front Kaliniński (dca gen. Koniew). Wojska radz. walczące w rej. Wiaźmy przebiły się na wsch. Część zgrupowania briańskiego wycofała się do rej. Bielewa, osłaniając kier. na Tułę, część zaś do rej. Kurska.
Pod koniec października w wyniku zaciętego oporu wojsk radz. ofensywa niem. została zatrzymana na linii Ostaszków, Wołokołamsk, Naro-Fominsk, Aleksin, Tuła. Nacz. Dowództwo radz. wzmocniło obronę na przedpolach stolicy i skoncentrowało odwody strateg, na zach. od Zagorska, w rej. Moskwy i na pd. od Riazania. 16 XI Niemcy wznowili ofensywę: 3 i 4 grupa panc. nacierały wzdłuż szos Moskwa — Leningrad i Moskwa — Wołokołamsk; gdy znalazły się one w odległości 30—40 km na pn.-zach. od Moskwy, wojska radz. wykonały przeciwuderzenie z linii: kanał M. — Wołga, na pd. od Dmitrowa, uniemożliwiając Niemcom oskrzydlenie M. od pn. Niem. 2 APanc, nie mogąc zdobyć Tuły, obchodziła ją pd wsch. w celu uderzenia na Kaszyrę i zaatakowania od tyłu wojsk radz. broniących się na odcinku Sierpuchow — Tuła. 27 XI wojska radz. wykonały tu przeciwuderzenie i zaczęły wypierać Niemców, uniemożliwiając oskrzydlenie M. od pd. Również natarcie 4 A niem. zostało odparte na całym odcinku frontu, z wyjątkiem lewego skrzydła, gdzie wojska niem. dotarły do Zwienigorodu. Na pocz. grudnia Niemcy podjęli ostatnią próbę zdobycia M., uderzając siłami wojsk 4 A z rej. Naro-Fominska. Ofensywa ta została zatrzymana, a wojska niem. odrzucone na pozycje wyjściowe. Niemieckie związki nacierające na M. zostały wykrwawione i wyczerpane. W czasie ostatnich prób zdobycia M. w listopadzie 1941 średnie tempo natarcia niem. spadło do 2—5 km na dobę. Tylko w okresie od 16 XI do 6 XII 55000 hitlerowców zostało zabitych, ponad 100000 odniosło rany lub uległo odmrożeniom. Straty w sprzęcie wyniosły 777 czołgów, 297 dział i moździerzy. Rozciągnięte linie komunikacyjne znajdowały się pod stałymi atakami radz. partyzantów. W toku walk obronnych na kier. moskiewskim wojska radz. wykonały jednocześnie dwie operacje zaczepne: jedną w rej. Tichwina, drugą w rej. Rostowa, mające na celu związanie sił niem. na pn. i pd. odcinkach frontu i uniemożliwienie dowództwu niem. przerzucania swych wojsk pod M. Osłabienie armii niem., a jednocześnie wzrost aktywności i siły Armii Radź. pozwoliły dowództwu radz. przygotować i rozpocząć kontrofensywy, której celem było rozbicie niem. Grupy Armii „Środek" nacierającej na M. 5 XII działania zaczepne rozpoczęło lewe skrzydło Frontu Kalinińskie-go. 6 XII 1941 do natarcia przeszły wojska Frontu Zach. na kier. klińskp-sołniecznogorskim i tulskim oraz Frontu Kalinińskiego na kier. Kalinina; wojska prawego skrzydła Frontu Pd.-Zach. uderzyły w kier. Jelca. Od 20 XII do przeciwnatarcia włączyły się armie centralnego zgrupowania Frontu Zach. oraz pozostałe siły Frontu Kalinińskiego. Działania zaczepne rozwinęły się na froncie dł. ok. 1000 km. Po przełamaniu przez wojska radz. obrony niem. 3 i 4 grupy panc. i rozwinięciu głównego uderzenia w kier. Klina, dowództwo niem. zaczęło pospiesznie przerzucać swoje wojska z rejonu na pn.-zach. od M. do rej. Klina i Kalinina. Wykorzystując tę sytuację, wojska radz. 11 XII odrzuciły Niemców ku rz. Istra, a 13 XII głęboko oskrzydliły od pn. i pd. ich zgrupowanie w rej. Klina. W tej sytuacji wojska niem. rozpoczęły odwrót ku rz. Lama i Ruza. Po zaciętych 10-dniowych walkach wojska radz. 16 XII zajęły Kalinin i w końcu grudnia dotarły do m. Starica. Wojska nacierające z rej. Sołniecznogorska osiągnęły górny bieg rzek Lama i Ruza. 6 XII pd. zgrupowanie wojsk Frontu Zach. przeszło do natarcia na pd. od Riazania w kier. na Stalinogorsk (Nowomoskowsk), uderzając w skrzydło i tyły głównych sił niem. 2 APanc atakowanej przez wojska radz. z rej. Tuły. Aby uniknąć okrążenia, armia ta porzuciła ciężki sprzęt i rozpoczęła pospieszny odwrót. 6—17 XII wojska prawego skrzydła Frontu Pd.-Zach. rozgromiły niem. zgrupowanie w rej. Jelni zagrażające przecięciem linii kolejowej Orzeł — Tuła. 20 XII została wyzwolona Kaługa. Niemcy nie byli już w stanie zamykać powstających wciąż nowych wyłomów i zmuszeni zostali do dalszego wycofywania się na zach. Wojska radz., posunąwszy się za nimi ok. 100—250 km, dotarły do Wielkich Łuków, Wieliża, Biełego, Rżewa, Gżacka, Wiaźmy, wyzwoliły Kirów, Bielew i zbliżyły się do Orła. Od stycznia 1942 kontrofensywa wojsk radz. przekształciła się w ogólne natarcie na całym froncie radz.-niem. W kontrofensywie moskiewskiej rozbito ok. 38 dywizji niem., zwłaszcza największe straty poniosły niem. armie panc. W toku kontrofensywy wojska radz. wyzwoliły ok. 11000 miejscowości, w tym ponad 60 miast, odrzuciły npla do 250 km na zach., co przekreśliło niem. plany zdobycia M. Rozgromienie wojsk niem. pod M. było pierwszą wielką klęską Niemców w II wojnie świat.; klęska ta ostatecznie załamała ich plan wojny błyskawicznej. Po 5-mies. uporczywych walkach obronnych i odwrotowych radz. siły zbrojne odebrały najeźdźcom hitlerowskim inicjatywę strategiczną i zmusiły je do rezygnacji z dalszych prób zdobycia stolicy ZSRR.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz